Metody

W grupach integracyjnych oraz w nauczaniu indywidualnym stosujemy wiele bardziej i mniej upowszechnionych metod usprawniających rozwój psychofizyczny dzieci zarówno upośledzonych jak i zdrowych. Wartość terapeutyczna każdej z nich jest uzależniona od należycie przeprowadzonej diagnozy dziecka i dostosowania metody do jego możliwości, wprowadzenia koniecznych modyfikacji oraz konsekwencji a zarazem elastyczności w jej stosowaniu.

Metodami i technikami stosowanymi przez nas w nauczaniu indywidualnym z dziećmi upośledzonymi oraz pracy wychowawczo-dydaktycznej z całą grupą są:

1. Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne.
2. Programy Knill'ów.
3. Techniki dramy.
4. Pozawerbalne metody komunikacji.
5. Techniki relaksacyjne z elementami chromoterapii.
6. Stymulacja polisensoryczna wg pór roku.
7. Metoda P. Denissona.
8. Metoda malowania 10 palcami.
9. Pedagogika zabawy wg Klanzy.
10. Metody Marii Montessori.
11. Metoda Dobrego Startu.

Stosowane przeze nas metody nie tylko uatrakcyjniają zajęcia, wprowadzają nastrój tajemniczości ale wychodzą naprzeciw potrzebom dzieci ułatwiając im edukację i wychowanie.

Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne

Metoda Ruchu Rozwijającego, opracowana przez Weronikę Sherborne, wykorzystuje dotyk, ruch oraz wzajemne relacje fizyczne, emocjonalne oraz społeczne do rozszerzania świadomości samego siebie i pogłębiania kontaktu z innymi ludźmi. Ze względu na swoją naturalność i prostotę jest metodą uniwersalną.

Od XII 1999 r. w naszej placówce prowadzone są zajęcia opisywaną metodą, początkowo partnerami wychowanków byli ich rodzice, którzy co środę o 16.00 przychodzili do przedszkola by razem ze swoimi dziećmi mile spędzić czas na ćwiczeniach i zabawach ruchowych. Od września 2000r. w parze z małymi uczestnikami ćwiczyła młodzież z ZSLT w Kluczborku. Spotkania odbywały się w ramach wychowania fizycznego uczniów i trwały około 35 min. Obecnie metoda ruchu rozwijającego nadal wykorzystywana jest w naszej pracy, zajęcia z jej zastosowaniem odbywają się w ramach innowacji programowej "Pomóżmy sobie nawzajem", gdzie partnerami dzieci są uczniowie z ZSP nr 1 w Kluczborku. Każdy przedszkolak ma swojego stałego opiekuna, z którym zawsze ćwiczy. Dzięki temu między uczestnikami nawiązuje się przyjaźń, wzajemne zaufanie, wrażliwość i umiejętność nawiązywania kontaktu z drugą osobą. Jest to więc korzystne dla każdej ze stron. Wspomnianą metodą pracujemy nie tylko z dziećmi zdrowymi ale także niepełnosprawnymi, ponieważ pozwala ona pokonać wiele barier, ułatwić funkcjonowanie motoryczne i dać poczucie sprawności ruchowej. Pomaga też, pokonać trudności w zapamiętywaniu i odtwarzaniu z pamięci, które staramy się eliminować przez wielokrotne powtarzanie ćwiczeń, aż do ich zapamiętania. Ponadto ćwiczenia, które dobieramy umożliwiają dzieciom zaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa, potrzeby wzrostu i rozwoju, potrzeby społeczne i poznawcze oraz tak ważną dla nich potrzebę ruchu. Ćwiczenia, do których zalicza się bieganie, łapanie, przewracanie, szamotanie na materacach pozwalają naszym dzieciom uświadomić sobie swoją nadmierną energię i siłę. Natomiast dorosły, który bawi się z nimi musi być nie tylko stanowczy ale jednocześnie mieć duże poczucie humoru i wyczucie gry, ruch jest bowiem zabawą, pozwalającą na przeżycie radości i umiejętność dzielenia jej z innymi, co naszym zdaniem jest tak potrzebne w życiu.

początek strony

Programy Knill'ów

Od października 2004 roku w naszej placówce każde dziecko niepełnosprawne objęte jest programem Knill'ów "Dotyk i komunikacja" lub "Świadomość Ciała, Kontakt i Komunikacja". Spotkania te odbywają się indywidualnie z wychowankiem trzy razy w tygodniu i trwają od 15 do 20 minut. Są sekwencją ruchów angażujących poszczególne części ciała w rytm muzyki. Dany ruch trwa chwilę, wkrótce potem zapowiadany jest kolejny, tak aby dziecko skojarzyło i rozpoznawało poszczególne sekwencje ruchowe. Po każdym programie jest odpoczynek odbywający się często przy spokojnej muzyce. To bardzo ważny moment, ponieważ uczy wychowanka relaksacji, głębokiego oddychania i wyciszenia się. Programy Knill'ów wykorzystywane są w pracy z osobami o różnym poziomie rozwoju intelektualnego i z różnymi rodzajami niepełnosprawności fizycznej. Warunki, w których ćwiczymy wzbudzają u partnera poczucie bezpieczeństwa, spokój, skupienie a jednocześnie zapewniają dobrą zabawę - odbywają się w gabinecie rewalidacji indywidualnej. Do prowadzonych ćwiczeń należy m.in. kołysanie, głaskanie, klaskanie, pocieranie dłoni, wymachiwanie rękami, leżenie na plecach, przewracanie się. Pobudzają one całą sferę sensomotoryczną dziecka, rozwijają jego procesy poznawcze, zachęcają do podejmowania wysiłku. Bardzo ważną rolę odgrywa tu prowadzący, który siedzi na przeciw wychowanka i nie tylko pozwala, "pomaga" śledzić swój ruch przez dotykanie i odczuwanie ale również kieruje ruchem jeśli to konieczne początkowo przez prowadzenie a potem naśladowanie. Powściągliwie i uważnie używa kontaktu dotykowego, pomaga zrozumieć różnicę pomiędzy swoim ciałem a ciałem partnera oraz wspiera głosem. Realizacja programów Knill'ów to bardzo ważne momenty dla dziecka w czasie pobytu w przedszkolu. Świadczy o tym ich zaangażowanie na miarę możliwości psychofizycznych oraz postępy, które czynią.

początek strony

Techniki dramy

Podczas pracy wychowawczo-dydaktycznej i rewalidacyjnej często wykorzystujemy techniki dramy. Nie stanowią one oddzielnego bloku działań edukacyjnych lecz są ciekawym urozmaiceniem realizowanego zajęcia zarówno w grupie jak i podczas pracy indywidualnej.

Drama pozwala na poznawanie świata za pomocą działania, opiera się na naturalnej skłonności do naśladownictwa i zabawy oraz życia fikcją literacką. Pozwala na otwarcie się, sprzyja więc rozwijaniu swoich możliwości i uwierzeniu we własne siły, co w przypadku dzieci niepełnosprawnych ma ogromne znaczenie. Dzięki tym technikom można zmieniać złe nawyki w zachowaniu wychowanków, uwrażliwić ich na problemy otaczającego świata, wdrażać do samodzielności i aktywności. Rozwija się również wyobraźnia, fantazja, wrażliwość emocjonalna a także plastyka ciała. W dramie dziecko wczuwa się w rolę działając bez scenariusza, i to właśnie odróżnia ją od teatru.

Biorąc pod uwagę zainteresowania i możliwości dzieci w wieku przedszkolnym, w naszej pracy najczęściej wykorzystujemy proste doświadczenia jako podstawową grupę zajęć w zakresie technik dramy. Są one ćwiczeniami rozwijającymi wrażliwość zmysłów: słuchu, wzroku, dotyku, smaku i węchu. Jest to np. słuchanie odgłosów kroków dochodzących z korytarza, próba skojarzenia ich z odpowiednią osobą i zastanawianie się dokąd ta osoba zmierza; zanurzanie rąk w wodzie o różnej temperaturze i wymiana doświadczeń; rozpoznawanie po zapachu pokarmów ukrytych w różnych miejscach sali. Do prostych doświadczeń należą również wprawki dramatyczne polegające na odwoływaniu się do przypominania wrażeń zmysłowych np. ćwiczenia intonacyjne (wypowiedzenie zdania jak człowiek zdenerwowany), ćwiczenia ruchowe (naśladowanie chodzenia po rozgrzanej plaży), ćwiczenia mimiczne (przedstawianie mimiką twarzy danego stanu emocjonalnego). Powyższe zabawy wykorzystujemy zarówno z osobami sprawnymi jak i z odchyleniami w stanie zdrowia i rozwoju, łatwo je bowiem dostosować do indywidualnych możliwości jednostki. Ciekawą formą działania są także ćwiczenia dramowe, które częściej stosujemy w pracy z całą grupą. Należą do nich: dokańczanie opowiadania lub zmiana jego zakończenia oraz inscenizacje improwizowane nie wymagające scenariusza.

Drama jest lubianą przez dzieci formą pracy, traktowana jest jako zabawa a umiejętności zdobyte dzięki niej wykorzystywane w organizowanych przedstawieniach np. wystawianych co roku Jasełkach.

początek strony

Pozawerbalne metody komunikacji

W trakcie rozwoju dziecko osiąga zdolność do skutecznego porozumiewania się z innymi ludźmi za pośrednictwem języka, oraz innych środków niewerbalnych. Komunikuje się od pierwszych chwil życia stosując różne środki (mimika, głos - dźwięk, gest, słowo). Porozumiewa się w każdej sytuacji opierając się na informacjach werbalnych i niewerbalnych. Co jednak dzieje się w sytuacji, kiedy rozwój kompetencji komunikacyjnej zostanie zaburzony i nie możemy wyrazić swoich uczuć i myśli? Mogło się to stać za sprawą:

• uszkodzenia narządów mowy,
• uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego,
• uszkodzenia narządu słuchu,
• opóźnienia rozwoju umysłowego,
• nieprawidłowych warunków środowiskowych i wychowawczych.

Gesty i inne niewerbalne metody porozumiewania się okazują się być bardzo pomocne w sytuacji, w której posługiwanie się mową jest niemożliwe. Okazuje się że osoby o obniżonym poziomie zdolności komunikacyjnej mogą korzystać z innych form komunikacji niż mowa. Te inne formy komunikowania się nazywamy komunikacją wspomagającą.

W naszej pracy rewalidacyjnej spotykamy się z dziećmi, które z powodu mózgowego porażenia dziecięcego nie posługują się komunikacją werbalną. Ich mięśnie aparatu artykulacyjnego są zbyt słabe by wymówić jakąkolwiek głoskę a dodatkową trudność sprawia czasem ślinotok. Aby wspomóc proces porozumiewania się z otoczeniem wprowadzane są symbole Bliss'a lub piktogramy (co uzależnione jest od możliwości dziecka), dzięki współpracy z rodzicami jednostka jest w stanie przekazywać informacje i ma satysfakcję że staje się rozumiana przez otoczenie. System Bliss'a to porozumiewanie się, w którym słowa przedstawione są w postaci rysunków. Są one graficzną ilustracją znaczenia danego słowa. Specyfika i wyjątkowość tego systemu polega na możliwości budowania pełnych zdań, prowadzenia rozmowy, wyrażania przeżyć, a poprzez to rozwijania w pełni własnej osobowości. Indywidualna tablica do komunikacji, zawiera poszczególne symbole, nad którymi widnieją napisy tak, by rozmówca mógł przeczytać ich znaczenie. Stopniowo wklejane są nowe symbole w specjalnie prowadzonym w tym celu toku metodycznym. Ma to również wartość edukacyjną dla samego posiadacza powyższych tablic, gdyż jako dziecko niemówiące ma trudności w nauce czytania, a globalne spostrzeganie wyrazów bardzo mu w tym pomaga.

początek strony

Techniki relaksacyjne z elementami chromoterapii

Od stycznia 2003 roku raz w tygodniu prowadzone są dla dzieci niepełnosprawnych zajęcia relaksacyjne z wykorzystaniem elementów chromoterapii. Do tego celu przeznaczony jest specjalnie przygotowany gabinet. Spotkania trwają nie dłużej niż 15 minut i wykorzystywane są na nich w białym kolorze:

• rękawiczki,
• koszulki,
• skarpetki,
• gumy,
• sznurówki,
• pompony,
• skrawki papieru itp.

Zajęciom towarzyszy podkład muzyczny "Świadomość ciała, kontakt i komunikacja" oraz "Dotyk i komunikacja" Ch. Knill'a.

Chromoterapia to terapia barwą. Barwne naświetlanie wywołuje bardzo silny efekt, zarówno w odbiorze wzrokowym jak i na powierzchni skóry. Oświetlanie barwnym światłem określonych części ciała powoduje korzystne zmiany w organach wewnętrznych. Kolor ultrafioletowy, stosowany przez nas ma właściwości nasenne i przeciwbólowe. Może działać przyhamowująco na osoby agresywne i autoagresywne, dzięki czemu dzieci tak szybko mogą wyciszyć się i uspokoić. Barwne naświetlanie stosujemy jako wprowadzenie do właściwych zajęć. Chodzi o to aby uzyskać optimum pobudzenia i uwagi dziecka, które będzie zdolne do efektywnego skupienia uwagi przed dłuższą chwilę.

początek strony

Stymulacja polisensoryczna wg pór roku

Zajęcia "porannego kręgu", czyli stymulacji polisensorycznej według pór roku obejmują swym zasięgiem: wzrok, dotyk, słuch, węch i smak. Podstawą tworzenia programu jest świat przyrody, od którego jesteśmy uzależnieni i poddani jego rytmowi. Bodźce płynące wprost ze świata są inspiracją do pracy z dzieckiem. Dlatego właśnie tak bardzo propagujemy przyrodoterapię, która rozbudza możliwości percepcyjne dzieci niepełnosprawnych poprzez stosowanie różnorodnych bodźców na poszczególne zmysły. Nadrzędnym jednak celem jest tu spotkanie nauczyciela prowadzącego zajęcia z dzieckiem oraz wszystkich dzieci ze sobą. Istotą takich spotkań jest budowanie zaufania i poczucia bezpieczeństwa.

Od kwietnia 2003r. w pracy edukacyjnej z wychowankami o specjalnych potrzebach prowadzona jest stymulacja polisensoryczna. Poprzez lampki zapachowe, odpowiednie kolory w otoczeniu, spotkanie z żywiołem, instrumenty muzyczne, bodźce smakowe np. miód jesienią czy czekoladkę z miętą zimą oraz przede wszystkim płomień świeczki zapalonej w ciemności stymulujemy zmysły dzieci, by je uwrażliwić i pobudzić do lepszego funkcjonowania. Dbamy o rytualizacje czynności by uczestnicy nie zamknęli się na kontakt lecz czuli się bezpiecznie i pewnie.

Dzieci biorące udział w powyższych zajęciach cały czas mają okazję do działania i dostrzegania własnych możliwości. Chętnie w nich uczestniczą mimo, iż na początku niepewnie czuły się w ciemności tylko przy zapalonej lampce. Powoli pokonują własne zahamowania i są coraz bardziej otwarte na kontakt z drugim człowiekiem.

początek strony

Metoda P. Denissona

Od maja 2004 r. stosujemy w naszej placówce ćwiczenia z kinezjologii edukacyjnej Dennisona. Metodę tą wykorzystujemy nie tylko wobec dzieci sprawnych, ale przede wszystkim o specjalnych potrzebach. Odbywają się codziennie przed śniadaniem oraz podczas zajęć indywidualnych w gabinetach rewalidacji.

Kinezjologia edukacyjna polega na wykonywaniu ćwiczeń fizycznych dobranych w taki sposób aby aktywizowały do pracy obie półkule mózgowe. Procesy myślenia i uczenia odbywają się nie tylko w głowie. Ciało gra integralną rolę w całej naszej aktywności intelektualnej, od najwcześniejszych ruchów aż do wieku starości. Od wczesnego niemowlęctwa poprzez całe życie ruch fizyczny odgrywa ważną rolę w tworzeniu sieci powiązań komórek nerwowych, które faktycznie stanowią istotę uczenia się. Każda półkula mózgowa rozwija i przetwarza informacje w specyficzny dla niej sposób. Używanie obu półkul mózgowych jest konieczne, by we wszystkim co robimy, być maksymalnie wydajnym i doskonałym. Ćwiczenia, które wykonujemy z dziećmi działają na obie strony ciała w równy sposób i angażują skoordynowane ruchy obojga oczu, uszu, rąk i stóp, a także mięśnie brzucha i pleców. Kiedy oboje oczu, uszu... jest używanych w równym stopniu, obie półkule i wszystkie cztery płaty mózgu są uaktywnione, zwiększa się funkcja poznawcza i zdolność uczenia się.

Gimnastyka mózgu może dać szansę rozwoju szczególnie w wieku przedszkolnym. Systematyczne stosowanie ćwiczeń może wpłynąć na pobudzenie różnych obszarów mózgu, polepszając koncentrację, pamięć, umiejętność przewidywania, myślenia, koordynacje wzrokowo-ruchową, a także koordynaję wzroku, słuchu i równowagi. Zauważono, że ćwiczenia z tego zakresu sprawiają dzieciom z naszego przedszkola dużo radości, i mimo iż czasami mają problem z ich wykonaniem co jest szczególnie widoczne w przypadku osób z odchyleniami w stanie zdrowia i rozwoju to jednak radzą sobie i chętnie ćwiczą.

początek strony

Metoda malowania 10 palcami

W tej metodzie wykorzystujemy naturalną skłonność dzieci do bawienia się w substancjach o konsystencji błota. Podczas terapii tą metodą dziecko jest dokładnie instruowane co ma robić, otrzymuje duży arkusz papieru i farby rozrobione w dużych talerzach, zadaniem uczestnika jest namalowanie jakiegoś obrazka. Czasem jest to praca zbiorowa w kilkuosobowej grupie. Malowanie odbywa się dłońmi i palcami. Metoda ta uwalnia dziecko od zahamowań, pokonuje lęk, wzmacnia wiarę w jego możliwości, pobudza do ekspresji. Spełnia funkcje diagnostyczne. Traktowana jest jako technika projekcyjna. Bierze się tu pod uwagę stosunek dziecka do tworzywa, czas wykonywanego zadania, element ekspresji ruchowej oraz zachowanie wobec kolorów. Te obserwacje diagnostyczne stanowią pomoc i wskazówkę do pracy terapeutyczno-wychowawczej. W naszej placówce zajęcia z wykorzystaniem metody malowania 10 palcami odbywają się raz w miesiącu wobec dzieci z odchyleniami w stanie zdrowia i rozwoju oraz od czasu do czasu z wychowankami sprawnymi, co uzależnione jest od pracy nauczyciela w grupie. Mali artyści mają wtedy okazję wykazać się własną inwencją twórczą i wyzwolić nagromadzone emocje.

początek strony

Pedagogika zabawy wg Klanzy

Pedagogika zabawy prezentuje duży wachlarz propozycji, którymi ożywiamy i urozmaicamy tradycyjne nauczanie i wychowanie. Pracy tą metodą towarzyszy przyjemność i radość, daje bowiem możliwość doświadczania własnej twórczości, służy akceptacji swoich możliwości i ograniczeń. Stosujemy następujące rodzaje zabaw:

• zabawy ułatwiające wejście w grupę, poznanie nowego otoczenia, poznanie imion;
• zabawy rozluźniające, odprężające, oparte o ruch, taniec, gest, likwidujące napięcie mięśni i napięcie psychiczne;
• zabawy ułatwiające wprowadzenie określonego tematu poprzez poznanie odczuć, doświadczeń, potrzeb członków grupy;
• techniki dramowe polegające na wykorzystywaniu gry z podziałem na role;
• zabawy umożliwiające samoocenę, poznanie własnej hierarchii wartości;
• zabawy integrujące duże grupy umożliwiające wszystkim wspólną, aktywną zabawę.

Zajęcia z pedagogiki zabawy, które prowadzimy to zorganizowane działanie, podporządkowane określonemu celowi (terapeutycznemu, edukacyjnemu, wychowawczemu), wykorzystujące różne metody, z przełożeniem ich na takie sytuacje, w których każde dziecko może bez lęku rozwijać swoje najlepsze strony. Wskazując na potrzebę tworzenia klimatu bezpieczeństwa i zaufania w grupie, zachęcamy wychowanków do nawiązywania nowych, lepszych kontaktów z innymi ludźmi.

początek strony

Metody Marii Montessori

"Dziecko dąży do niezależności poprzez pracę: do niezależności ciała i umysłu. Jest mu obojętne, co wiedzą inni: chce samo się uczyć, samodzielnie doświadczać w środowisku i wchłaniać je zmysłami dzięki własnemu, osobistemu wysiłkowi." - Maria Montessori

Poprzez stworzenie warunków do swobodnego działania i postawę, pomagamy dzieciom w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości, dajemy możliwość budowania poczucia niezależności i zaufania we własne siły. Zajęcia, podczas których wykorzystujemy elementy tej metody są także okazją do nawiązywania kontaktów społecznych między dziećmi. Staramy się uczyć samodzielności i niezależności poprzez opanowywanie umiejętności praktycznych, takich jak ubieranie i rozbieranie się, nakrywanie do stołu i sprzątanie po posiłku, troskę o otoczenie i wiele innych. Specjalnie przygotowane otoczenie wychodzi naprzeciw fizycznym, emocjonalnym, intelektualnym i społecznym potrzebom małego dziecka. Odpowiednie pomoce rozwojowe pozwalają dzieciom na wielozmysłowe poznawanie świata, pomagają rozwinąć słownictwo, a także doskonalić koordynację wzrokowo - ruchową. Sposób, w jaki towarzyszymy dziecku w jego działaniach ośmiela je, pozwala uwolnić wrodzoną ciekawość, daje możliwość ćwiczenia koncentracji uwagi, a także rozbudza umiłowanie porządku. Dziecko uczestniczy w życiu grupy, ucząc się cierpliwości, ostrożności, dzielenia z innymi. Nie brakuje mu zajęć artystycznych, ruchowych i muzycznych. Zgodnie z ideą M. Montessori staramy się z szacunkiem i uwagą obserwować postępy i trudności dziecka, poświęcamy mu uwagę i indywidualną opiekę. W swojej pracy wykorzystujemy:

• materiał do ćwiczeń z praktycznego życia, związany z samoobsługą, troską o środowisko, zwyczajami i normami społecznymi;
• materiał sensoryczny, rozwijający poznanie zmysłowe;
• materiały artystyczne związane z ekspresją muzyczną, plastyczną i zręcznościową dziecka.

Tego typu zajęcia przynoszą dzieciom wiele radości, rozbudzają ich zainteresowania, ciekawość, rozwijają samodzielność i wiarę we własne siły, formują postawy wzajemnej pomocy bez rywalizacji oraz kształcą indywidualne uzdolnienia.

początek strony

Metoda Dobrego Startu

W swojej pracy często stosujemy powyższą metodę, która ma na celu aktywizowanie rozwoju funkcji psychomotorycznych oraz korygowanie zaburzeń rozwoju dzieci. Zawiera ona syntezę elementów wzrokowych, słuchowych i ruchowych, kształcąc jednocześnie kilka analizatorów (im większy wskaźnik koordynacji tym szybsza nauka pisania i czytania).

Zajęcia trwają od 30 do 45 min. i zawierają:

1. Zajęcia wprowadzające:
   • ćwiczenia orientacyjno-porządkowe mobilizujące do zajęć,
   • słuchanie piosenki, która towarzyszyć będzie w toku zajęć,
   • sprawdzenie rozumienia tekstu piosenki,
   • korekta wypowiedzi pod względem poprawności wymowy, ćwiczenia słuchu fonematycznego, ćwiczenia ortofoniczne.
2. Zajęcia ruchowe:
   • zabawa ruchowa oparta na treści piosenki - ćwiczenia dużej i małej motoryki,
   • wprowadzenie elementów kształtujących i usprawniających orientację w schemacie własnego ciała oraz przestrzeni.
3. Ćwiczenia ruchowo-słuchowe.
4. Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe.

Dzieci chętnie uczestniczą w zajęciach tą metodą, łatwiej przyswajają sobie litery, znają więcej piosenek a przede wszystkim nauka czytania nie sprawia im trudności i traktują ja jak miłą zabawę.

początek strony